Jong Bisdom Haarlem- Amsterdam > Nieuwsberichten > Jongeren > Benieuwd naar perspectief van de Paus op klimaatproblematiek

Benieuwd naar de visie van de Paus op de klimaatproblematiek

Silvan (23 jaar) studeert kunstmatige intelligentie aan de Universiteit van Amsterdam en nam deel aan de reeks Laudato Si’ avonden. De encycliek Laudato Si’ is in 2015 door Paus Franciscus geschreven en gaat over de zorg voor de aarde. Vanwege de milieuproblematiek en klimaatdebatten nog altijd een actueel en inspirerend document. Jong Bisdom HA is benieuwd wat Silvan van de avonden vond.

Hey Silvan, wat trok jou aan in het onderwerp van de Laudato Si’ avonden?

Voordat ik ging studeren was ik nauwelijks bezig met het klimaat en de problemen die we daar nu mee hebben. Ik zag het als een van de vele problemen waar de mensheid mee kampt, en ging er vanuit dat slimme en toegewijde mensen het uiteindelijk wel zouden oplossen.

In het eerste jaar van mijn studie ging een project over het milieu en dachten we na over duurzame technieken om de gemeente groener te maken. Daarnaast waren veel van mijn medestudenten bewust met het milieu bezig door bijvoorbeeld vegetarisch te eten of te protesteren. Hierdoor werd ik zelf ook aan het denken gezet. Ik ben minder vlees gaan eten, probeer zo min mogelijk te vliegen, en in het algemeen niet onnodig te consumeren. Ik zie klimaatverandering nu als een van de relevantste globale problemen, voornamelijk omdat de gevolgen onomkeerbaar kunnen zijn.

Je studeert kunstmatige intelligentie (KI) en werd aan het nadenken gezet door de inhoud van de encycliek. Kun je vertellen wat er door jouw hoofd ging?

Mensen die Kunstmatige Intelligentie studeren gaan na hun studie computerprogramma’s en robots maken die ‘slimme’ taken uitvoeren. Voorbeelden zijn zelfrijdende auto’s, de zoekmachine van Google, een programma dat belastingfraude opspoort, karretjes die in een magazijn de juiste paketten kunnen vinden.

Tijdens een van de Laudato Si avonden ging het erover dat we een onduurzame standaard van leven hebben. Kortgezegd, we consumeren niet alleen teveel producten die niet gerecycled kunnen worden of veel CO¬2 uitstoten, we consumeren ook te veel an sich. Een voorbeeld: stel dat we allemaal zouden kunnen vliegen op biologische brandstof. Dat is in principe duurzaam. Maar als iedereen ter wereld elk jaar naar de andere kant van de wereld zou vliegen, hebben we meer landbouwgrond nodig om die bio-brandstof te maken dan de aarde te bieden heeft.

In het algemeen proberen we problemen op te lossen door oplossingen toe te voegen aan de wereld. Die oplossingen zijn vaak technologisch, bijvoorbeeld bio-brandstof, en ook alle dingen die ik in mijn studie leer te maken. Echter, een veel simpelere oplossing is om geen oplossingen toe te voegen, maar om problematische dingen weg te nemen. We kunnen beter de helft van de vluchten annuleren, dan de helft op duurzame brandstof laten vliegen. Kort gezegd: je kunt beter niet vliegen, minder vlees eten en minder gas gebruiken, dan duurzaam vliegen, duurzaam vlees eten en groen gas gebruiken.

Dit inzicht is voor mij problematisch, omdat ik straks als ingenieur (afgestudeerde KI student) per definitie dingen maak, toevoeg. Ook al geloof ik dus dat de makkelijkste oplossingen liggen in reductie, zal ik mij gaan inzetten door toevoegingen te maken. Ik zal moeten nadenken over de impact van mijn werk, en of de gevolgen daadwerkelijk positief zijn.

Laudato Si’ is geschreven door de Paus, een katholiek document. Je hebt zelf geen katholieke achtergrond, hoe was dat voor jou?

Ik ben gedoopt en heb mijn eerste communie gedaan, maar sindsdien heeft de kerk inderdaad nauwelijks een rol in mijn leven gespeeld. Wel begin ik, nu ik wat ouder word, weer geïnteresserd te raken. Zelfs als je niet gelooft, moet je toegeven dat een groot deel van onze cultuur en waarden en normen sterk verbonden is met het Christendom.

Ik was erg benieuwd wat voor perspectief de kerk, en de Paus in het bijzonder, op de klimaatproblematiek hebben. Ik was vooral verrast dat het geloof niet zo expliciet voorbij kwam. Even ging het erover dat we dankbaar moeten zijn voor de diverse natuur om ons heen, omdat God haar geschapen heeft, en dat het op een bepaalde manier respectloos is hoe we nu met de aarde omgaan. Maar voornamelijk kwam het geloof meer impliciet aan bod, in de vorm van waarden die uit het geloof voortkomen, waarden die ik dus voornamelijk deel. Daardoor waren de discussies toch heel toegankelijk voor mij, en herkende ik me erg in de meningen van anderen.

Een onderwerp wat me onder andere aansprak was persoonlijke verantwoordelijkheid. We moeten allemaal ons steentje bijdragen, en iedereen heeft een bepaalde verantwoordelijkheid voor zijn daden. Persoonlijk vind ik dat het meer om de intentie van je daden gaat, dan om de precieze uitwerking. Stel dat iemand zijn leven een beetje duurzamer wilt maken, en besluit minder vlees te eten. De intentie is om iets goeds te doen. Stel dat dan blijkt dat hij onbewust vlees vervangt door iets wat slechter is voor het milieu. Dat maakt zijn acties niet betekenisloos. Je kunt niet verwachten dat iedereen op wetenschappelijk niveau zijn keuzes kan afwegen, en zelfs de wetenschap heeft niet altijd het perfecte antwoord. Kortom, het gaat erom dat iemand zich oprecht inzet om duurzamer te leven. Dit is een waarde die ik deel met de kerk, waar het ook belangrijk is om met oprechtheid te proberen het goede te doen.

Volgend seizoen willen we de encycliek Laborem Excercens over de menselijke arbeid bespreken, hoe kijk jij als KI-student naar werken?

Kunstmatige Intelligentie gaat voor een groot deel over automatiseren. We maken onder andere computerprogramma’s en robots die het werk van mensen kunnen overnemen. Veel werk is in de laatste eeuw al overgenomen, zoals veel lopendebandwerk, administratiewerk. De zelfscankassa is een ander voorbeeld.
Soms worden mensen bang van automatisering. Als veel banen geautomatiseerd worden, gaat dit dan niet zorgen voor veel werkeloosheid? Als tegenargument wordt dan vaak genoemd dat er in het verleden door automatisering ook veel banen bij zijn gekomen. Veel administratiebanen zijn verdwenen door de computer, maar er zijn gigantisch veel banen bijgekomen zoals webdesigner, programmeur en netwerkbeheerder.
Toch heb ik het gevoel dat het mogelijk is dat de werkeloosheid tóch gaat toenemen. Dat is interessant vanuit een idealogisch oogpunt, en vanuit een praktisch oogpunt. Vanuit de ideologie kun je je afvragen of het in principe erg is als de hoeveelheid werk drastisch afneemt. Stel je een wereld voor waarin we allemaal even veel verdienen, maar er slechts 5 uur per week voor hoeven te werken. We zouden ons kunnen focussen op familie, vrienden, persoonlijke ontwikkeling, etcetera.

Aan de andere kant kun je ook stellen dat mensen juist in contact met elkaar en de aarde staan, doordát ze werken en alles met pijn en moeite draaiende houden. Misschien raken we in zo’n utopische wereld wel de verbinding kwijt met de dingen die we het belangrijkst vinden.

Vanuit het praktische oogpunt zien we direct allerlei problemen aankomen. De kloof tussen arm en rijk is nu al groot. Uit ervaring weten we dat als er minder werk is, we niet de werkweek verkorten, maar simpelweg meer mensen thuis op de bank komen te zitten. Dit zou betekenen dat de kloof alleen maar groter wordt. Zij die de technologie in handen hebben worden extreem rijk en machtig, en de rest van de wereldbevolking kan alleen maar toekijken hoe zij de wereld besturen.

Om bij een beter scenario te komen, zullen grote maatschappelijke veranderingen nodig zijn. Geld moet in bepaalde mate los komen te staan van arbeid. Macht van technologische bedrijven moet binnen bepaalde grenzen gesteld worden. De wereld zal ook als geheel moeten samenwerken om voedsel en andere middelen efficient en eerlijk over de wereld te verdelen.

Ook al zal het nog wel even duren voor alle arbeid geautomatiseerd is (als het überhaupt gebeurt), is het interessant om na te denken hoe we de wereld dan zouden inrichten, en hoe we praktisch een geleidelijk pad naar zo’n wereld zouden kunnen afleggen. Ook roept het allerlei vragen op over arbeid. Doen we het alleen omdat het nodig is, of heeft het intrinsieke waarde? Ik hoop dat zulke thema’s aan bod komen in de volgende encycliek serie.